Eerder schreven we al dat de conclusie in een Bibob-onderzoek niet alleen gebaseerd wordt op veroordelingen, maar ook op vermoedens van betrokkenheid bij strafbare feiten. Wanneer de vergunningaanvrager of -houder bijvoorbeeld verdachte is in een lopend strafrechtelijk onderzoek, dan kan de informatie uit die strafzaak bij de Bibob-beoordeling worden betrokken.
De -al dan niet onderbouwde- kritiek op het gebruik van vermoedens is niet van de wind, bijvoorbeeld van emeritus-hoogleraar Overkleeft in de Volkskrant: informatie zou geheim blijven en ondernemers kunnen zich niet verdedigen. Anders dan dergelijke kritiek lijkt te suggereren, is het gebruik van vermoedens niet zonder grenzen. Wij noemen er hierna vier.
HET VERMOEDEN HEEFT BETREKKING OP DE VERDACHTE EN NIET OP HET FEIT
Volgens de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (hierna: de Afdeling) moet het eerst aannemelijk zijn dat er een strafbaar feit is gepleegd, waarna pas het vermoeden van betrokkenheid bij dat feit door de persoon in kwestie in een Bibob-beoordeling kan worden betrokken.
De begrippen aannemelijk (staat zo goed als vast) en vermoeden (een veronderstelling gebaseerd op het begin van het bewijs) hebben volgens de Afdeling verschillende betekenissen, waarbij het dus eerst zo goed als vast moet staan dat er überhaupt een strafbaar feit is gepleegd. Daarvan is volgens de Afdeling bijvoorbeeld sprake, indien een auto met een partij harddrugs wordt aangetroffen. Aan die maatstaf werd weer niet voldaan toen een gemeente zelf, uit een inconsistente boekhouding, concludeerde dat er sprake was van witwassen.
WIE STELT DE FEITEN VAST?
De constatering van die gemeente over witwassen was ook om een andere reden onjuist; de gemeente had dat oordeel niet zelf mogen vellen. In een andere zaak over een Nieuwegeinse coffeeshop had het Landelijk Bureau Bibob uit de administratie afgeleid dat de coffeeshop een te grote handelsvoorraad had aangehouden en daarmee strafbaar had gehandeld, althans buiten de grenzen van het gedoogbeleid was getreden. De Afdeling ging daar niet in mee, omdat de feiten niet werden ondersteund door informatie van bevoegde instanties, op basis van ambtsedig opgestelde rapporten en bevindingen. Met andere woorden: de strafbare feiten kunnen niet zelfstandig worden vastgesteld door het LBB (of Bibob-medewerkers van de gemeente), maar moeten hun oorsprong vinden in informatie van bijvoorbeeld de politie, het OM, de Belastingdienst of handhavingsambtenaren van de gemeente. Dit is in lijn met het standpunt van de Kwaliteitscommissie Bibob (pagina 14) en de opmerking in de memorie van toelichting dat het LBB geen recherchefunctie heeft en niet zelf op onderzoek mag uitgaan (pagina 36).
DE ERNST VAN HET VERMOEDEN
Volgens de wet (artikel 3, tweede en derde lid) is de ernst van het vermoeden van belang bij de beoordeling van het gevaar. De memorie van toelichting vermeldt bijvoorbeeld dat transacties met het OM zwaarder wegen dan het feit dat een opsporingsactie in gang is gezet (pag. 62). In dit verband is het bijvoorbeeld ook relevant dat de zachtere TCI-informatie alleen gebruikt kan worden in combinatie met andere bronnen die in dezelfde richting wijzen. Hoe dan ook is het van belang dat zorgvuldig wordt gemotiveerd dat het vermoeden van betrokkenheid bij het feit ernstig genoeg is om een ernstig gevaar conclusie te rechtvaardigen.
DE ONSCHULDPRESUMPTIE
In onze eerdere bijdrage schreven we al dat bij vrijspraak of een sepot wegens onvoldoende bewijs de feiten niet meer bij de beoordeling van het gevaar mogen worden betrokken.
RELEVANTIE VOOR DE PRAKTIJK
Uiteraard zijn deze grenzen aan het gebruik van vermoedens relevant voor de wijze waarop het Bibob-advies en het besluit tot stand komen. Ze hebben echter meer gevolgen, met name voor het eigen onderzoek van de gemeente. Daarover leest u meer in onze handleiding.
RECHTSTREEKS BIBOB-TIPS EN JURISPRUDENTIE ONTVANGEN IN UW MAILBOX?
Meld u zich dan onderaan de homepagina aan voor de nieuwsbrief. U ontvangt dan bovendien gratis een voorbeeld Bibob-besluit, met een modeltekst en meer dan tien handige tips.